Miasto należące po kolei do Polski, Czech, monarchii austriackiej, Niemieckiej Rzeszy i z powrotem do Polski nie może mieć prostej historii. Te długie i jakże zawiłe dzieje dwóch organizmów miejskich pozwalają wyszukać wiele perełek historycznych, o których mała kto słyszał. Nie wierzycie przekonajcie się sami….
Tramwaje w Bielsku starsze niż w Warszawie, Krakowie a nawet w Wiedniu
 |
| www.beskidia.pl, zdjęcie z okresu II wojny światowej |
Sam fakt istnienia
tramwajów nie jest może niczym nadzwyczajnym ale już fakt, że powstały one
wcześniej niż w Warszawie, Krakowie a nawet Wiedniu, może wzbudzić szczere
zdziwienie. Pierwsza jazda próbna miała
miejsce już 23 października 1895 roku i zakończyła się pełnym sukcesem. Tak
wczesne uruchomienie tramwaju mogło się odbyć jedynie dzięki powstaniu trzeciej
na ziemiach polskich i pierwszej w zaborze austriackim elektrowni miejskiej. Te
inwestycje zostały zrealizowane ponieważ Bielsko było drugim (zaraz po Wiedniu)
najlepiej prosperującym miastem Cesarstwa Austro – Węgierskiego.
Bielski Syjon - jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra
 |
| www.beskidia.pl, stan obecny |
Bielsko od wieków
słynęło ze swojej tolerancji wobec różnych religi. Najpopularniejsze z nich które
przez wieki współistniały, nie tylko w Bielsku ale i w Białej, to wyznania: ewangelickie,
katolickie i żydowskie. Nazwa Bielski Syjon (jako kolebka gminny ewangelickiej)
została użyta bardzo wcześnie bo już w 1782 roku przez ewangelickiego pastora
Jana Traugotta Bartelmusa. Na przełomie XIX/XX wieku ewangelicy stanowili już niemal całą społeczność Bielska.
Doprowadziło to do odsłonięcia pomnika
najważniejszego nauczyciela protestantów dr. Macina Lutra w dniu 8
września 1900 roku. Szczególny charakter pomnika podkreśla fakt, że jest on
obecnie jedynym monumentem Lutra na ziemiach polskich.
Żydzi w Bielsku i Białej
 |
| www.beskidia.pl, pocztówka z ok. 1920 roku |
Żydzi w Bielsku do połowy XX, po
ewangelikach oraz katolikach, stanowili trzecią z kolei największą mniejszość
religijną. Niestety po II wojnie światowej zarówno w Bielsku jak i w Białej
pozostały jedynie ogromne zniszczenia kultury Żydowskiej. W obu miastach przed
wojną istniały w sumie: trzy synagogi (w tym bardzo okazała w Bielsku i dwie
mniejsze w Białej), archiwum gminy żydowskiej, niezwykle cenna biblioteka, dwa
cmentarze oraz budynek Gminy Żydowskiej. Do czasów obecnych przetrwał ten
ostatni zabytek (obecnie gmach sądu) oraz jedna z nekropoli w Bielsku wraz z
domem pogrzebowym. Na podkreślenie zasługuje fakt, że do czasu II wojny
Światowej synagoga w Bielsku była jednym z najpiękniejszych budynków z mieście.
Jej orientalny charakter podkreślały dwie wieże, attyka, neoromańskie okna oraz
elewacja z czerwono - zółtej cegły.
„Mały Wiedeń”, „Śląski Manchester”, „Mały Turyn”, ”Mały Berlin”
Te cztery określenia, przez wieki
opisywały Bielsko. Każde z nich miało swoje korzenie i tak „Mały Wiedeń”,
ponieważ wiedeńscy architekci wybudowali wiele tutejszych kamienic, hoteli oraz
teatr i dworzec kolejowy (obecnie jedna z piękniejszych wizytówek miasta).
Drugim często powtarzanym określeniem Bielska był „Śląski Manchester” a
związane to było z intensywnym rozwojem włókiennictwa. „Mały Turyn”, gdyż
właśnie tutaj Fiat zbudował swoją wschodnią stolicę i na koniec „Mały Berlin”,
bo w wielu fabrycznych gabinetach i miejskich willach mówiono wyłącznie po
niemiecku. Za „Małym Berlinem” przemawia jeszcze jeden argument, mianowicie
Poczta Polska wybudowana została na wzór berlińskiej z tą tylko różnicą, że tej
drugiej już dawno nie ma…..
 |
| http://malgos1.flog.pl/, stan obecny |
Mam nadzieję,
że udało mi się Was zainteresować i przekonać do przyjazdu do jednego z
najpiękniejszych (nie boję się tego powiedzieć) miast w Polsce. Jeszce więcej starych
fotografii i ciekawostek z Bielska-Białej znajdziecie na www.beskidia.pl.
Marek Zając
:)
OdpowiedzUsuń